Plasmolyse in opperhuidcellen van de rode ui (echte duur ong. 10min)
Opperhuidcel in rusttoestand
Het eerste venster van het filmpje na de titel toont een opperhuidcellen van de rode ui in rusttoestand. Je kunt de celwand en de door anthocyanen roodgekleurde vacuole onderscheiden. De vacuole wordt omgeven door de tonoplast terwijl het grondplasma (= cytoplasma) begrensd is door de plasmamembraan (=celmembraan). Beide membranen zijn echter zo dun dat ze niet zichtbaar zijn met een lichtmicroscoop. Ze zijn doorlaatbaar voor water maar niet voor zouten en grote moleculen: deze membranen zijn semi-permeabel.
In het begin van het filmpje heeft de vacuole de hoogste concentratie zouten en moleculen en, omgekeerd, de laagste concentratie water. Water neigt ertoe om zich overal met een gelijkmatige concentratie te verdelen. Daardoor zuigt de vacuole als het ware water op om de concentratie watermoleculen te evenen. Door de opname van water staat de vacuole als een ballon onder spanning. Die overdruk wordt doorgegeven op de omgevende grondplasma die zelf op de onrekbare celwand verder drukt. De cel vertoont turgordruk.
Onderdompeling in KNO3 en plasmolyse
Vervolgens wordt het vliesje met opperhuidcellen in een 10% oplossing van KNO3 gedompeld. Nu ligt de hoogste concentratie opgeloste stoffen buiten de cel. De concentratie water is dus hoger in de vacuole en in het grondplasma dan buiten de cel. Water wil zich hier weer overal met gelijke concentratie verdelen. Daarom vloeit steeds meer water de cel uit. Hierdoor verliest de vacuole haar "overdruk" waardoor de cel slap wordt. Na een tijdje is zoveel water uit de cel verdwenen dat zelfs de plasmamembraan van de celwand losraakt en de vacuole gaat verschrompelen. Dit verschijnsel heet plasmolyse. Het aantal anthocyaanmoleculen in de vacuole blijft gelijk, omdat deze deeltjes de tonoplast niet kunnen passeren. Het totaal volume van de vacuole is echter flink geslonken ten gevolge van waterafname. Hierdoor neemt de concentratie (hoeveelheid gedeeld door volume) anthocyanen in de vacuole toe; bij ingrijpende plasmolyse, zoals op het einde van het filmpje, zie je dat de vacuole intenser rood is gekleurd dan in rusttoestand zoals in het begin.
Beelden/web teskt: Afdeling Gemeenschappelijk Instrumentarium (KUN) (E.S. Pierson, B. van der Linden)
|