Basisanatomie |
||||||||||||||||||||||||||||||||
Onderwerpen op deze pagina:
A. Boven- en onderkant van het blad
B. Typische bouwplan van het bladAlle volwassen bladeren hebben een vergelijkbare anatomie die ze danken aan hun gespecialiseerde functie in de fotosynthese. Hier beneden wordt de basisanatomie van het blad beschreven aan de hand van een dwarsdoorsnede door het blad van de klimop, Hedera helix. De eigenaardigheid gemeen aan de meeste bladeren dat de de adaxiale zijde en de abaxiale zijde zowel van buiten als van binnen verschillend zijn is goed te zien bij de klimop. Zo'n blad heeft een zogenaamde tweezijdige of bifaciale structuur.
C. Celtypen in het bladC1. Gewone en speciale epidermiscellenDe epidermis is de buitenste laag cellen en dient ter bescherming van de onderliggende weefsels. Meestal is deze laag één cel dik, maar soms is ze meerlagig. In een dwarsdoorsnede door een blad vind je de epidermis dan ook zowel aan de onderkant als de bovenkant terug, waarbij de cellen van de bovenepidermis er soms anders uit kunnen zien dan die van de onderepidermis. Epidermiscellen hebben doorgaans dikke wanden, bevatten geen bladgroenkorrels (chloroplasten) en sluiten goed op elkaar aan. Ze bieden bescherming tegen a) uitdroging, b) overmatig zonlicht (ultraviolette (UV) straling en hitte), c) mechanische beschadigingen, d) vraat door herbivoren (planteneters van insect tot vee). Het voorkomen van (zoals meerdere cellagen en al dan niet haakvormige haren, de aanwezigheid binnen de cellen of uitscheiding aan de oppervlakte van plakkende, irriterende, giftige of onverteerbare stoffen, zoals tannine zijn allemaal aanpassingen van de epidermis die bijdragen aan verdere bescherming van de plant. Voor landplanten vormt vooral uitdroging (vochtverlies) een bedreiging. Sommige epidermiscellen scheiden een vettige beschermlaag af, cuticula genoemd, die bestaat uit cutine met bovendien soms daaroverheen een waslaag (zie voorbeeld plaatje van waslaag).
Een andere type aanpassing in vooral landplanten is het hebben van afsluitbare huidmondjes (stomata), om toch gaswisseling mogelijk te maken ondanks een verder ondoorlaatbare epidermis. Ondergedoken waterplanten hebben daarentegen geen huidmondjes, maar laten hun gaswisseling via een dunne epidermis verlopen. Het openen en sluiten van de huidmondjes wordt geregeld door gepaarde sluitcellen, al dan niet ondersteund door omringende buurcellen. Sluitcellen werken als poorten die de uitwisseling van gassen regelen tussen de binnenkant en de buitenkant van het blad. Wanneer de sluitcellen door vochtopname onder spanning komen te staan vervormen ze en gaan de spleetvormige huidmondjes open. Het openen en sluiten van de huidmondjes hangt af van de lichttoestand (in tegenstelling tot andere epidermiscellen bevatten sluitcellen wel bladgroenkorrels), de luchtvochtigheid, de temperatuur en het CO2- gehalte.
C2. Bladmoes, chlorenchym, pallisade- en sponsparenchymHet weefsel dat het meeste betrokken is bij de fotosynthese is het bladmoes, ook chlorenchym genoemd. Dit weefsel is vaak gedifferentieerd in palissadeparenchym en sponsparenchym.
Het palissade- (paalvormige) parenchym bevindt zich vlak onder de bovenepidermis. Deze cellen in deze laag staan loodrecht op het bladoppervlak. Ze zijn cylindrisch van vorm en bevatten veel chloroplasten (bladgroenkorrels; meer details in fotosynthese gedeelte). Daarom wordt ze ook wel het palissadechlorenchym wordt genoemd. Dit weefsel speelt de hoofdrol bij de lichtopvang voor de fotosynthese. Het sponsparenchym wordt gekenmerkt door een open netvormige structuur met ademholten tussen de cellen (de intercellulaire ruimtes). Het sponsparenchym wordt ook sponschlorenchym genoemd omdat het chloroplasten (=bladgroenkorrels) bevat. Het sponsparenchym draagt bij aan de lichtopvang voor de fotosynthese. De belangrijkste functie van het sponsparenchym is het transport van zuurstof, koolzuurgas en waterdamp. De sponsparenchymlaag speelt ook een belangrijke rol in de aanvoer van water en de afvoer van suikers in het fotosynthese proces. Het sponsparenchym staat dan ook in nauw contact met het palissadeparenchym en de vaatbundels. Wanneer er geen duidelijke differentiatie is opgetreden tussen palissade- en sponsparenchym spreekt men van mesofyl of chlorenchym (bladmoes). C3. Vaatbundels: houtvaten en bastvaten
De vaatbundels (nerven in een blad) liggen verspreid temidden van het bladmoes (palissade- + sponsparenchym).
De vaatbundels zorgen voor de aanvoer van water dat opgenomen is door de wortels via het xyleemstelsel (de houtvaten) tot in het blad en voor de afvoer en verdeling van suikers als product van de fotosynthese vanuit het blad via het floëem (de bastvaten) naar alle delen van de plant. Naar een pagina op deze site over de elektronen microscopie van bladnerven.
|
||||||||||||||||||||||||||||||||
