Organismen, van mosje tot de mens, maken gedurende hun leven, van generatie op generatie, verschillende biologische fasen door.
Biologiedocent Boris Börger van het Scala college legt het principe van de levenscyclus bij planten uit (Middelbare school niveau)
De volgende "biologische fasen" komen voor in de levenscyclus: de vorming van gameten (geslachtelijke voortplantingscellen), de versmelting van mannelijke en vrouwelijke gameten (~ bevruchting) tot een zygote, en een periode van groei en ontwikkeling (celdifferentiatie en morfogenese) die op verschillende tijdstippen valt afhankelijk van de fylogenetische groep waartoe het organisme behoort. Binnen de cyclus doen zich meiotische delingen voor (=reductiedeling; meer). Hierbij gaan cellen over van een diploïd naar een haploïd stadium, waarbij in het diploïde stadium twee homologe kopieën van elk chromosoom per cel voorkomen en in het haploïde stadium slechts één exemplaar van elk chromosoom per cel aanwezig is. Gameten zijn altijd haploïd en zygoten diploïd. Verder komen er in de cyclus mitotische delingen voor (meer over de mitose). Afhankelijk van het phylum vinden we deze mitotische delingen in de haploïde of in de diploïde fase of zowel in in beide fasen. Meer hierover hieronder.
In deze webmodulen worden de levenscycli van bruin-, rood en groenwieren en de verschillende phyla van de landplanten kort beschreven. Dit gebeurt aan de hand van kenmerkende vertegenwoordigers die ook bij de cursus "Evolutie en Ontwikkeling van de Plant" (Radboud Universiteit Nijmegen) aan bod komen. Uitgang voor de classificatie en de terminologie in deze webpagina's (zie indeling hieronder) is het handboek dat tijdens college en practica gebruikt wordt: "Biology, Campbell, Reece, Urry, Cain, Wasserman, Minorsky en Jackson, 2008. Pearson International Edition (eds).San Francisco. 1267 pp".
Indelingen van bruin, rood en groenwieren en landplanten binnen de Eukaryoten
Zoom opname van de classificatie van de Eukaryoten Zoom opname van de indeling van Landplanten
Phyla die in deze reeks behandeld zijn, zijn met een rode stip aangegeven
Drie typen levenscycli worden onderscheiden op grond van de timing van de mitoses in de haploïde of/en diploïde fase:
Diplontisch: Bij diplonten vinden mitotische delingen alleen plaats in de diploïde cellen. Gameten (vorm ontstaan door middel van meiose) zijn de enige verschijningsvorm van de haploïde fase. De diploïde zygote die ontstaat na bevruchting kan wel mitotisch delen. Dit proces resulteert in de productie van een multicellulair diploïd organisme of van vele diploïde cellen.
Dieren, bijvoorbeeld, behoren tot de diplonten.
Haplontisch: Bij haplonten doen zich mitoses alleen voor in de haploïde cellen. Dit kan resulteren in aparte haploïde cellen of een multicellulair haploïd organisme. De haplontische levensvormen produceren de gameten via mitose. Na bevruchting ontstaat er een zygote: deze cel is de enige diploïde cel van de hele levenscyclus. Het is dan ook diezelfde diploïde zygotische cel die later meiose ondergaat.
Een haplontische levenscyclus vindt men bij de meeste fungi, sommige groenwieren zoals Chlamydomonas en veel protozoae.
Haplo-diplontisch: Bij haplo-diplonten treden de mitoses op in zowel in diploïde als in haploïde cellen. In hun levenscyclus maken zulke organismen een fase door waarin ze multicellulair èn haploïd zijn (de gametofyt), en een fase waarin ze multicellulair èn diploïd zijn (de sporofyt). Het verschijnsel wordt generatiewisseling (Engels: "alternation of generation") genoemd.
Dit type haplo-diplontische cyclus komt voor bij alle planten en bij vele wieren.
Colofon
Deze reeks webpagina's over de levencycli bij planten van de radboud Universiteit Nijmegen berust op de syllabi, college dia's en practicum handleidingen van Mieke Wolters-Arts, Celestina Mariani, Jan Derksen, wijlen G. van den Ende en Luud J.W. Gilissen. De handleiding die Dr. Gerard van den Ende geschreven had bij het practicum "Cryptogamen" was rijkelijk geillustreerd met schetsen van levenscycli. Het microscopiewerk en de weblayout zijn van Liesbeth Pierson (contact), Wilbert Janssen en Ines Schulten. De webstructuur is ontwikkeld door Remco Aalbers.
