De stam van bomen onstaat als differentiatie van een stengelstructuur. In onderstaande viewer staat een serie van 17 dias's over de houtanatomie in de stam van dennenbomen. Hierin wordt speciaal ingegaan op de microscopische aanzichten bij verschillende doorsneden: dwars, in de lengte en tangentiaal.
Verschillen tussen dwars, radiaal en tangentiaal vlak in hout
Hout dat in één jaar door het cambium wordt afgezet wordt een jaarring genoemd. Dit geldt alleen voor voor houtsoorten die staan in gebieden waar in de winter geen groei plaats vindt, zoals hier bij de den (hout verhandeld onder de naam grenenhout). In de tropen groeien bomen het hele jaar door. Toch vinden we daar soms ook ringen (groeiringen) die ontstaan wanneer droge en natte perioden elkaar afwisselen. De straalsgewijze lopende strepen worden gevormd door houtstraalparenchym en houtstraaltracheiden. Bij naaldhout ontstaan aan de onderkant van overhangende takken groeiringen die vaak breder zijn door vergrote houtafzetting (zg. reactiehout of drukhout) en ook donkerder zijn door het hogere gehalte aan lignine.
Hoe oud was dit stammetje toen het doorgezaagd werd? (zie antwoord helemaal beneden)
Hout heeft een drie-dimensionale bouw. Zowel macro- als microscopisch is de structuur die men ziet afhankelijk van het vlak van doorsnede
,( A dwars - groen gekleurd, B radiaal -roze gekleurd, C tangentiaal -geel gekleurd, 1 straal, 2 jaargrens - blauw gekleurd):
Het dwarse of kopse vlak (hier groen gekleurd), loodrecht op de lengterichting van de stam. Macroscopisch kunnen we hier de concentrische groeiringen of jaarringen onderscheiden (blauw gekleurd). De houtstralen lopen vanuit het centrum als dunne lijntjes naar de periferie. Soms zijn ook porien als kleine puntjes te zien. Deze komen overeen met grote houtvaten die voor het watervervoer vanuit de grond naar de bladeren zorgen. Bij naaldhout komen geen houtvaten voor maar kleine tracheïden en harskanalen.
Het radiale vlak (hier roze gekleurd), loodrecht op het dwarse vlak en langs een straal (radius). De jaarringen verschijnen hier als evenwijdig lopende lijnen. Houtstralen van langgerekte cellen vormen plaatjes van variabele dikte (aangegeven in het oranje hier) die loodrecht staan op het streepjespatroon van de jaarringen.
Het tangentiale vlak (hier geel gekleurd) ligt loodrecht op beide voorafgaande vlakken. Houtstralen verschijnen er als korte lijntjes (voorbeeld beukenhout). Als de snede precies binnen een jaarring valt is geen dichtheidspatroon te zien, maar als dat niet het geval is zijn de jaarringen als gebogen lijnen te zien (vlammen).
Dwarse vlak
Jaarringen ontstaan door de verschillen in dichtheid in voorjaars- en zomerhout. Het voorjaarshout is lichter van kleur dan het zomerhout doordat in de lente tracheïden met een grotere doorsnede (radiaal gezien) en een dunnere wand worden afgezet. De vorming van cellen met een grotere lumen (holte) en veel grote hofstippels in het voorjaar is van belang voor voldoende toevoer van water in deze periode van groei voor de boom. (Opmerking: de celwanden in dit prepaarat zijn door een kleurstof rood gekleurd om het contrast te verhogen. Ook in ongekleurd materiaal is het verschil tussen voorjaars- en zomerhout goed te zien).
| Anatomie van dennenhout in dwarse doorsnede (lichtmicroscopie) |
 |
| 1 jaarring (dit segment toont het hout dat over een heel jaar aangemaakt is), 2 jaargrenzen, 3 valse jaargrens, 4 harskanaal |
 |
 |
| 1 tracheïden, 2 straal, 3 straal met harskanaal, 4 jaargrens |
1 tracheïde, 2 hofstippel in tracheïdenwand. De tracheïden hebben een functie in het watervervoer van de wortel naar de naalden en voor het geven van stevigheid. Op de plaatsen waar stippels aanwezig zijn is lateraal (naar de zijkant) transport van water en mineralen mogelijk via de primaire wand, maar niet in de rest van de tracheïde waar een dikke secundaire wand aanwezig is. |
 |
Â
Radiale vlak
Het straalparenchym bevat levende cellen die zorgen voor (horizontaal) vervoer van voedingstoffen en water. Tracheïden zijn dode cellen voor (vertikaal) transport van water en daarin opgeloste mineralen. Stippels in de tracheïden vormen een doorgang waardoor water en mineralen van de ene naar de andere cel kunnen vloeien. In onderstaande radiale doorsnede zijn deze poren in hofstippels en eiporen duidelijk zichtbaar.
| Anatomie van dennenhout in radiale doorsnede (licht- en elektronenmicroscopie) |
 |
| 1 parenchymstralen met eiporen, 2 harskanaal, 3 tracheïden met hofstippels |
 |
| 1 straal, 2 straaltracheiden, 3 parenchymstraal, 4 tracheïden, 5 hofstippels, 6 eiporen, 7 kleine stippels |
 |
| 1 straalparenchym met eipore, 2 hofstippel in tracheïde |
 |
| pijlen: hof stippels in een scanning elektronen microscopie opname |
Tangentiale vlak
De primaire celwand is ter hoogte van de stippels doorlaatbaar voor water en mineralen. De hofstippels vormen een verbinding tussen de tracheïden en gedragen zich als een ventiel wanneer er een drukverschil optreedt tussen twee tracheïde-elementen (bijvoorbeeld bij een verstopping of verwonding). Gewoonlijk beschouwt men twee aan elkaar grenzende stippels van twee buurcellen als één geheel. Het onverdikte celwandstuk dat de stippels scheidt heet sluitvlies (pit membrane). Het vaak zwak verdikte middenstuk heet torus. De dunnere wand om de torus heet margo (pit annulus).
| Anatomie van dennenhout in tangentiale doorsnede (lichtmicroscopie) |
 | 1 tracheïden, 2 straal, 3 harskanaal |
 | 1 hofstippel, 2 tracheïde |
Antwoord op de vraag over leeftijd stammetje: waarschijnlijk 10 jaar (10 groeiringen)
